Bursa'nın Çeşme ve Su Şebekesi Tarihi

Resimdeki çeşmede komşudan gelen üstteki kanaldan akan su aşağıdaki kanaldan bir başka komşuya gidiyor

BURSA'yı kuran, bilhassa ilk içme suyu şebekesini yapan Kartaca Kumandanı (Hannibal) Anibal’dir. Bursa’nın ilk kurulduğu yer, Hisar, Orduevi ve civarıdır.

Pınarbaşı Menbaına göre; Anibal’in kurduğu künk şebeke, günün ihtiyaçlarını karşılamak için Osmanlılar ve Cumhuriyet devirlerinde genişletilmiştir. Şehir büyüyüp Hisar’ın dışına yayıldıkça Pınarbaşı Menbaı ihtiyaca cevap vermemeye başlamıştır. Bu durumda Şehrin su ihtiyacı Uludağ’dan karşılamıştır.

Başkent, Edirne ve İstanbul’a taşınmadan evvel, Bursa’da iken, şehrin bugünkü belediye hizmetlerini kadılar ve devletin başı olan padişah yapar veya yaptırırdı. Payitaht, Edirne’ye oradan da İstanbul’a taşındıktan sonra bu hizmetleri diğer devlet hizmetleri ile beraber kadılar yürütmüştür.

Dünya'nın en eski evden eve su şebekesine sahip Bursa Çeşmelerinden örnekler..




Bursa çeşmelerinin çalışma prensibi

Yalnız şehrin su ihtiyacı karşılamak mahalle bazında olup, bu görev de aslen mahalle muhtarlarına aitti. Mahalle muhtarı, yetecek miktarda suyu bulup mahallesine getirir ve gerekli yerlere sokak çeşmesi yapardı. Eğer suyun debisi fazla ise evden eve akan geleneksel Bursa çeşmesi tipinde şebeke yaptırırdı. Evden eve akan çeşmenin dağarından (bir nevi çeşme yalağı) herhangi bir kapla dışarı alınan su, komşuya giden akar suyu kirletmemek için dağarın dışında kullanılırdı. Suyun isalesi, şebekenin yapılması ve bakım masrafı, muhtar tarafından mahalleliden toplanan ve mahalle sandığında bulunan paradan karşılanırdı. Eğer bulunan su çok fazla ise, su komşu mahallelerle birleşilerek getirilirdi. Böyle durumlarda suyun isale ve işletme masrafı da mahalleler arası kurulan 'Mahallat Komisyonu' tarafından karşılanırdı. Bunun dışında, Türk ve İslam örf ve adetlerine göre hayır için mahallelerde sokaklara su getirip çeşme yapan kişiler bulunmaktaydı.



Projesi 1905 yılında, devrin Bursa Valisi Reşit Mümtaz Paşa tarafından yapılan Gökdere İsale Hattı ve Şebeke inşaatının bitimine kadar Bursa’nın su ihtiyacı bu şekilde karşılandı. 1911 yılında tamamlanan çalışma ile ; bir dere kaptajı, dere geçit köprüleri ile beraber 1500m. İsale hattı, bir filtre, iki adet 1000 tonluk depo, 75 km. şebeke hattı ile 150 adet sokak çeşmesi faaliyete geçmiştir.