Tarihi Ördekli Hamamı (Ördekli Kültür Merkezi)

‘YIKIK HAMAM’DAN KÜLTÜR MERKEZİNE

ördekli hamamı ile ilgili belediyenin hazırladığı kitabı buradan indir

Eski Yeni Hamam (Ördekli Hamam) (Osmangazi) Bursa Abdal Mehmet Mahallesi Güzel Kız Sokağı*#8217;nda bulunan bu hamamın yapımına Yıldırım Beyazıt döneminde başlanmış ancak Timur*#8217;un istilası sırasında yarım kalmıştır. Sonradan Çelebi Sultan Mehmet döneminde tamamlanmıştır. Osmanlı mimarisinde çifte hamamlar grubu içerisinde bulunan hamam tuğla ve taştan yapılmıştır. Duvarlarında üç sıra tuğla ve bir sıra da kesme taş kullanılmıştır. Hamamın kadınlar bölümünün soyunmalığı 10.50 m. çapında sekizgen bir kasnağa oturan 7 m. çapında tek bir kubbe ile örtülüdür. Soyunmalıktan sıcaklık bölümüne geçilmekte olup sıcaklık dikdörtgen planlıdır. Buradan da iki yanında birer eyvan bulunan dar bir kapı ile halvetlere geçilmektedir. Halvetlerin üzeri kubbe ile örtülüdür. Erkekler bölümü de kadınlar bölümü ile aynı plan düzenindedir. Hamam günümüzde harap durumdadır

harabe halindeki hamam kurtarıldı

Son yüzyıldır bakımsızlık nedeniyle kaderiyle baş başa bırakılan tarihi Ördekli Hamamı, Osmangazi Belediyesi’nin çabalarıyla; Kültür Merkezi olarak, Bursa’nın önemli tarihsel varlıkları arasına katıldı. Kullanım hakkı, Vakıflar Müdürlüğü’nden 20 yıllığına Osmangazi Belediyesi’ne geçen tarihi yapının restorasyonu tamamlandı. Kentin sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılayan bir mekân olarak tasarlanan Ördekli Hamamı Kültür Merkezi’nin açılışını Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay yaptı.

Açılış töreninde konuşan Günay, 600 yıllık bu değerli eseri kente kazandıran Osmangazi Belediyesi’ne teşekkür etti ve “Unutulmuş eserleri gördüğümde üzülüyorum, ama Ördekli Hamamı ve benzer çalışmaları gördüğümde de büyük bir mutluluk duyuyorum. Hayat ileriye bakarak yaşanır fakat aynı zamanda hayat geçmişe bakarak anlaşılır. Bu eserler bizim değerlerimizdir, belleğimizdir” dedi.

Açılışta konuşan Prof. Dr. Metin Sözen ise, “Burada yaşanan hareketliliğin anlamı, Osmanlı başkenti Bursa’nın asıl kimliğini bulmasıdır. Bu kent kültür öncelikli kimliğini kazanacak. Bursa’da son dönemde yapılanları yakından takip ediyor ve alkışlıyorum. Bu çalışmalar sayesinde Bursa 21. yüzyılı doğru bir noktada karşılamıştır” dedi.

Osmangazi Belediye Başkanı Recep Altepe ise, Bursa’daki çalışmaların vizyonun şu sözlerle özetledi: “Bizim en büyük sermayemiz; tarihimizdir, geçmişimizdir. Burası da Bursa’nın ziynetleri arasında yer alan 600 yıllık bir eser. 100 yıldan fazla zamandır metruk bir vaziyette durduğu için yıllarca ‘yıkık hamam’ olarak anıldı. Şimdi kültür merkezi olarak şehre yeniden kazandırdık” dedi.

Açılış törenine, Bursa Valisi Şehabettin Harput, TKB Başkanı ve Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Özhaseki, Bursa Milletvekilleri, TKB Bursa Buluşması kapsamında kente gelen il ve ilçe belediye başkanları ile çok sayıda davetli katıldı.

Anadolu kültürünü ve motiflerini tuvale yansıtan eserleriyle tanınan ressam Muzaffer Akyol da Ördekli Hamamı’nın açılışında “Zamanın İzleri” konulu bir sergi açtı.

• Bursa'da Osmanlı tarafından yaptırılan en büyük hamamdır. Bursa Abdal Mehmet Mahallesi, Güzel Kız Sokağı’nda bulunmaktadır
• Yapımına Yıldırım Beyazıt döneminde başlanmış, ancak Timur’un istilası sırasında yarım kalmıştır. 1400'lü yılların başında, Çelebi Sultan Mehmet döneminde yapımı tamamlanabilmiştir.
• Hamam, aynı bölgede daha önce I. Murad Tarafından yaptırılan Nalıncılar hamamından sonra yaptırıldığından dolayı ‘Yeni Hamam’ ismini almış, daha sonra hamamların çoğalması ile ‘Eski Hamam’ olarak anılmaya başlamıştır. 'Ördekli' isminin içeride kullanılan su havuzu ve kurna yalaklarından ötürü verilmiş olabileceği tahmin edilmektedir.
• 1400 metrekare alan üzerine kurulmuş, tuğla ve taştan yapılmıştır. Duvarlarında üç sıra tuğla ve bir sıra da kesme taş kullanılmıştır.
• Osmanlı mimarisinde çifte hamamlar grubu içerisinde bulunan Ördekli hamamı, erkekler ve kadınlar olmak üzere birbirine benzeyen iki bölümden oluşmuştur.
• Planı itibarıyla diğer Bursa hamamlarına benzemeyen Ördekli Hamamı, iç içe geçmiş 4 aşamalı odalardan oluşmuştur.
• İçerisinde külhandan gelen dumanın tabandan dolaştırılıp ardından duvarlara geçirilen bir ısıtma sistemi uygulanmıştır. Isıtılan su duvarlarda dolaştırılmak suretiyle iç mekanın ısıtılmasına katkıda bulunulmuştur.
• Tarihi ipek yolu üzerinde bulunduğundan, bu yoldan geçiş yapan kervanlar tarafından oldukça yoğun kullanılmıştır.
• Tarihte çeşitli dönemler tahribatlara uğramıştır; 1620 yılında halvet ve soğukluk bölümleri onarılmıştır. Hamam, 1855 depreminde hasar görmüştür. Daha sonra, Abdal Caddesi’nin genişletilmesi uğruna kısmen yıkılmıştır. Bir dönem depo olarak da kullanılan hamam, bazı kubbelerinin tamamen çökmesi ile metruk bir vaziyete gelmiştir. Kullanım hakkı, mülk sahibi Vakıflar Bölge Müdürlüğü'nden 20 yıllığına Osmangazi Belediyesi'ne geçtikten sonra, belediye tarafından restore edilmiştir. 2007'den itibaren, kültür merkezi olarak hizmet vermektedir.
• Toplam alanı bin 900 metrekare olan ve bin 400 metrekare kapalı alana sahip olan Ördekli Kültür Merkezi, biri büyük toplam 5 salona sahiptir. Büyük salon dahil toplam 3 salon sergi salonu olarak, kalan biri toplantı salonu olarak, diğeri de çok amaçla salon olarak düzenlenmiştir. Hamam içerisindeki hol ve odalar, geleneksel el sanatlarının icra edilebileceği şekilde düzenlenmiştir. Ördekli Kültür Merkezi, 200 kişilik 2 büyük salon ile tiyatro oyunlarının sahnelenebileceği oditoryum tarzı bir salonun bulunduğu bir merkezdir.

Yıldırım Beyazıd döneminde (1389-1402) yapımına başlanan hamam Timur'un Bursayı işgal etmesinden ötürü yarım kalmıştır. Çelebi Mehmed devrinde bitirilerek oğlu Murat Bey adına vakfeylemiştir. (BS. 5/22) 1485'de sonra sadrazam olan Çandarlı İbrahim Paşa bu vakfın mütevellisi iken savakından (su makseminin havuz kapaklı lüleli yeri) hamam duvarına bir çeşme yapmıştır.
(BS. 11/327) 1495'de hamam tam olarak onarılmış. (BS. 26/311) 1496 yılında kiraya verildiği görülür.

1514'de günde 33 dirhemle kiraya verilmiştir. (BS. 26/311)
1520'de 25 ve daha sonraları 12 dirheme kadar kirası düşmüştür. (BS. 9/103)
1620'de hamamın altı tane halvet kubbeleri ve camekânının tuğla kiremitlerine yağmur işlediğinden Frenk kiremidi ile örtülmüştür.

Hamam kaynaklara göre aynı bölgede daha önce I.Murad Tarafından yaptırılan Nalıncılar hamamından sonra yaptırıldığından dolayı Yeni hamam ismini almış,daha sonra hamamların çoğalması ile 'Eski Hamam1 olarak anılmaya başlamıştır.
Ördekli İsminin ise içerisinde kullanılan su havuzu ve kurna yalaklarından ötürü verilmiş olabileceği kuvvetle muhtemeldir. Hamam dönemi itibariyle Bursa'da Osmanlı tarafından yaptırılan en büyük hamam özelliğini taşır.
İçerisinde külhandan gelen dumanın tabandan dolaştırılıp ardından duvarlara geçirilen bir ısıtma sistemi uygulanmıştır. Ayrıca ısıtılan su duvarlarda dolaştırılmak suretiyle iç mekânın ısıtılmasına katkıda bulunulmuştur.

Kadınlar ve erkekler ana bölümlerinden oluşan hamam çifte hamam niteliğindedir. Soğukluk bölümü sekizgen sıcaklık bölümü ise dikdörtgen plan üzerine oturtulmuştur
Üzeri kubbeler ile örtülmüş olan yapının duvarları 3 sıra tuğla 1 sıra kesme taş ile örülmüştür.
Soğukluk bölümü sekizgen sıcaklık bölümü ise dikdörtgen plan üzerine oturtulmuştur.
Bursayı güney kuzey istikametinde kesen en önemli ve eski caddelerinden birisi olan Abdal caddesi üzerinde yer alması ve tarihi İpek Yolu deve kervanlarının geçiş yerine yakınlığından dolayı oldukça yoğun kullanıldığı ifade edilir.
Hamam 1855 depreminde hasar görmesinin ardından Abdal caddesinin genişletilmesi uğruna kısmen yıkılmış ve günümüze değin harap bir vaziyette kalmıştır.
Sağlam bölümleri bir dönem belediye tarafından depo olarak kullanılan hamamı Eski Eserler Kurumunun restore edip Kütüphane yapma gayreti boşa çıkmış,ardından Mimarlar odasına tahsisi yapılan hamamın restorasyonu yine gerçekleştirilememiştir.

Günümüzde Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde bulunan yapı Osmangazi Belediyesine tahsis edilmiştir. Osmangazi Belediyesi tarafından vakıflar müdürlüğünden tahsisi alındığından itibaren başlatılan hummalı projelendirme çalışmaları (Rölöve Restitüsyon ve Restorasyon) tamamlandıktan ve Bursa Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulunca onaylandıktan sonra restorasyon çalışmalarına ancak 2006 yılında başlanabilmiştir. Özenle ve oldukça dikkatli sürdürülen restorasyon çalışması 2008 Nisan ayında tamamlanmıştır.

"Çok amaçlı Kültür Merkezi" olarak işlevlendirilen Hamam bünyesinde biri büyük diğeri küçük iki adet seminer salonu, Fuaye salonu, kahve salonu, sergi salonları, geleneksel sanatlar kurs ve uygulama salonları ve Türk Mutfağı'ndan yemeklerin sunulacağı bölümler yer almaktadır. Toplam 1400 m2 kapalı alana sahip olan Ördekli hamamı Kültür Merkezi Bursa Kültür hayatınayeni bir heyecan ve soluk getirmiştir.